Een winkeldiefstal heeft impact op de dader, het slachtoffer en de maatschappij. Met 40.000 aangiften van winkeldiefstal in 2022 en een hoge werkdruk in de strafrechtketen is een efficiënte afhandeling belangrijk. Biedt het civiel recht hierin een oplossing? Welk effect heeft het vergoeden van schade ten opzichte van een afhandeling via het strafrecht? Wij praten hierover met Niels van Os, ontwikkelaar bij SODA.
“Met ruim 30.000 afgehandelde winkeldiefstallen in 2022 hebben wij veel kennis, ervaring en inzicht op het gebied van winkeldiefstal”, vertelt Niels. We volgen de veranderingen in de maatschappij en zien dat het civiel recht veel druk weghaalt bij politie, justitie en rechters, daarnaast wordt het ook als een betekenisvolle afdoening ervaren door benadeelden.”
Civiel recht: persoonlijk en bewust
Bij een winkeldiefstal zijn er drie partijen betrokken: de dader, het slachtoffer en de maatschappij. Wij vragen Niels wat de voordelen zijn van het civiel recht. “De benadering bij het civiel recht is persoonlijk, hierdoor is de dader zich bewust van de gevolgen van zijn handelen en krijgt hij de gelegenheid om de schade te herstellen. Dit is een andere benadering dan een straf die door de ‘anonieme’ overheid opgelegd is. Onderzoek wijst uit dat directe aansprakelijkstelling een positief effect heeft op het gedrag van de dader. Daders die de schade vergoeden vallen 38% minder vaak in herhaling ten opzichte van daders die via het strafrecht een sanctie opgelegd hebben gekregen. Wij spreken bij SODA ook niet over daders, maar over debiteuren. Het zijn veelal gewoon mensen die een fout hebben begaan.”
Betekenisvolle afdoening voor het slachtoffer
Het erkennen van de diefstal en het vergoeden van de schade zijn belangrijke factoren voor het slachtoffer volgens Niels. “Slachtoffers melden vaak een incident, omdat zij schadeloos gesteld willen worden, maar ook een signaal willen afgeven. In deze behoefte voorziet het civiel recht uitstekend. Een stafrechtelijke afhandeling is voor de meeste slachtoffers alleen wenselijk bij herhaling, niet bij eenmalige incidenten.” Het afhandelen van een winkeldiefstal is tijdrovend en soms ook spannend. De dienstverlening van SODA zorgt ervoor dat de confrontatie met de winkeldief zo kort mogelijk is en dat de ondernemer en de winkeldief de mogelijkheid hebben om het onderling op te lossen. “De kans op escalatie wordt hierdoor verkleind”, vult Niels aan. “Beveiligers laten ons weten dat winkeldieven vaak opgelucht zijn als zij horen dat de diefstal zonder bemoeienis van de politie afgehandeld kan worden. Het civiel recht verkleint dus ook de kans op agressie.”
Ontlasten van strafrechtketen
De strafrechtketen staat al enige tijd onder druk en Niels is van mening dat het civiel recht de strafrechtketen kan ontlasten, zonder afbreuk te doen aan de benadering en het resultaat. “Het belangrijkste is dat een incident voor alle partijen betekenisvol opgelost wordt. Hiervoor is de inzet van het strafrecht lang niet altijd nodig. In de meeste gevallen volstaat een civielrechtelijke afhandeling.”
“De politie wil vanzelfsprekend zoveel mogelijk meldingen registreren, zodat de organisatie inzicht houdt in de omvang en spreiding van de problematiek. Het personeelstekort binnen de politieorganisatie is echter een groot probleem. Wist je dat een strafrechtelijke afhandeling gemiddeld 8-14 manuren in beslag neemt? Wij werken nauw samen met de politie en merken dat de directe aansprakelijkstelling hier ook meer bekend wordt. Ik sprak onlangs een politieagent die aangaf dat hij merkte in het teruglopend aantal oproepen dat een winkel gebruikte maakte van het SODA-platform. Als de betreffende winkelier nu een melding maakt dan weet de politie meteen dat het urgent is. Dit vind ik een goed voorbeeld van efficiënt samenwerken.”
De doelen van het strafrecht zijn vergelding, bescherming van de maatschappij, afschrikking van potentiële daders en positieve gedragsbeïnvloeding. “Deze kunnen voor een misdrijf zoals winkeldiefstal voor een groot deel worden bereikt met het civiel recht”, vervolgt Niels. “Het civiel recht ontlast het strafrechtelijk systeem en maakt het mogelijk om niet-ernstige delicten snel en betekenisvol te kunnen afhandelen.”
Klik hier om meer te lezen over onze winkeldiefstal-aanpak.