Wie schade veroorzaakt moet deze vergoeden. Vanuit deze gedachte heeft Arie Jan in 2006 SODA (Service Organisatie Directe Aansprakelijkstelling) opgericht. Achttien jaar later werkt SODA voor meer dan 13.000 opdrachtgevers en heeft de organisatie het afgelopen jaar 2,1 miljoen euro aan schadevergoedingen uitgekeerd. Ondanks dat Arie Jan nog steeds betrokken en onlosmakelijk verbonden is met SODA, heeft hij besloten om per 1 februari 2024 de functie van algemeen directeur over te dragen aan zijn zoon Niels van Os. Wij spreken met Arie Jan en Niels over de start en toekomst van SODA.
Civiel recht in ontwikkeling
SODA is ontstaan uit een gevoel van noodzaak. Eigenaar Arie Jan van Os zag tijdens zijn werk bij de Rotterdamse politie dat het te vaak voorkwam dat daders ongestraft wegkwamen en dat slachtoffers met de schade achterbleven. “Vooral op het gebied van winkeldiefstal zag je dat er steeds minder aangifte werd gedaan,” vertelt Arie Jan. “We hoorden vaak de uitspraak: ‘het heeft toch geen zin om aangifte te doen, want voordat ik aangifte heb gedaan staat de dader alweer buiten’. Zonder aangiftes is het moeilijk om een beleid te ontwikkelen. Er ontstond een vicieuze cirkel die voor mijn gevoel doorbroken moest worden.” Arie Jan ging in 2006, vanuit zijn consultancybureau, op zoek naar een oplossing.
Destijds was het strafrecht de enige oplossing in de strijd tegen ‘kleine’ criminaliteit, totdat Arie Jan een nieuwe aanpak introduceerde via het civiel recht. “Bij het strafrecht betaalt de dader een boete aan de overheid, maar het slachtoffer is hierbij niet in beeld en blijft achter met de schade. Met een nieuwe aanpak via het civiel recht kon de dader aansprakelijk gesteld worden voor de veroorzaakte schade en de benadeelde gecompenseerd voor de geleden schade. Deze innovatieve aanpak was in het begin onwennig voor zowel de politie als ondernemers. Ik heb enorm veel geïnvesteerd in een samenwerking met de politie en andere partijen, maar ook het voldoen aan de gestelde protocollen om persoonsgegevens te mogen verwerken. Ik ben in het begin persoonlijk langs de deuren gegaan van winkeliers om de toen nog onbekende aanpak te introduceren. Na een pilot van één jaar, in een winkelcentrum in Osdorp, kwamen de eerste cijfers binnen: een daling van 40%. Dit bevestigde dat je met een afhandeling via het civiel recht kunt opkomen voor de belangen van benadeelden. Tot op de dag van vandaag is het nog steeds een actuele discussie, is het strafrecht noodzakelijk bij het afhandelen van kleine vergrijpen? Wij zien ondertussen de vraag naar het alternatief groeien door het tekort aan mankracht bij de politie en prioritering in de strafrechtketen.”
Ik ben er trots op dat SODA het ontbrekende puzzelstuk tussen preventie en repressie geïntroduceerd heeft. Het is aangetoond dat het een effectieve aanvulling is en dat de criminaliteit afneemt. Het idee wat het bedrijfsleven nu omarmt, voelde in het begin aan als een mission impossible. Ik ben trots op de solide organisatie die SODA nu is. We staan in de starblokken om sky high te gaan en dat voelt goed.
Ervaring en de letter van de wet
Zowel Arie Jan als Niels hebben beiden een lange carrière binnen de politieorganisatie gehad. Hun uitgebreide kennis van wetgeving en de opgedane ervaringen met slachtoffers, ondernemers en benadeelden, zetten Arie Jan en Niels dagelijks in bij het ontwikkelen en uitbreiden van de diensten bij SODA.
Niels heeft van 2002 tot 2021 bij de politie gewerkt. “Van meldkamercentralist tot wijkagent, crisiscommunicator en onderhandelaar, ik ken de samenleving en heb zelf tijdens mijn werk ervaren hoe het is om slachtoffer te zijn”, vertelt Niels. “Als wijkagent kom je in contact met ondernemers en word je geconfronteerd met bijvoorbeeld de problematiek van winkeldiefstal. Ik heb gezien wat de impact is als een jongvolwassene in de cel wordt gezet voor het stelen van een blikje Red Bull. Ik heb ook andere kant gestaan en ben tijdens mijn werk slachtoffer geworden van een mishandeling. De veroorzaakte schade is toen verhaald op de dader via het civiel recht.
Mijn ervaringen bij de politie hebben ertoe geleid dat ik me kan inleven in de positie van alle partijen die betrokken zijn bij onze dienstverlening. Ook heb ik uitgebreide kennis van wetgeving en kan daardoor complexe afwegingen maken in de ontwikkeling van nieuwe diensten. Neem als voorbeeld een diefstal bij de zelfscankassa. Het is een grijs gebied. Wanneer is er volgens de letter van de wet sprake van winkeldiefstal? Dit zijn de vragen waar winkelmedewerkers mee te maken hebben. Ik help hen antwoorden te vinden op deze vragen en draag graag bij aan het ontwikkelen van oplossingen. Ik vind het enorm interessant om te kijken hoe wij een maatschappelijke bijdrage kunnen leveren aan het terugdringen van criminaliteit door ervoor te zorgen dat een incident op een betekenisvolle en correcte wijze afgehandeld wordt.”
Het werken in een dynamische politie-omgeving is natuurlijk heel anders dan een kantoorbaan. Wij vragen daarom aan Niels wat hem aantrok in SODA. “Binnen de politie ben je gericht op het helpen van een individu”, vervolgt Niels. “Je kunt van grote betekenis zijn op een kleine plek en een verschil maken in het leven van één persoon. Bij SODA kom ik op voor heel veel benadeelden uit het hele land. Daarnaast is het waardevol dat je ook een maatschappelijke verandering teweeg kunt brengen. Deze twee aspecten hebben mij destijds naar SODA getrokken. Ik zie mijzelf als een eigenwijze en tegendraadse denker die regelmatig een andere oplossingsrichting ziet dan anderen. Ik denk buiten de gebaande paden. Het motiveert enorm dat we waanzinnig simpele ideeën slim en breed kunnen toepassen. Samen met onze partners hebben we een grote impact op slachtoffers, daders en de maatschappij.”
De toekomst
Na achttien jaar aan het roer te hebben gestaan, is het vanaf 1 februari aan Niels. Dit zal ongetwijfeld een omschakeling zijn voor Arie Jan. “Ik vind het bijzonder dat ik een opvolger heb die zo deskundig en gedreven is”, zegt Arie Jan trots. “Niels is echt de nieuwe generatie. Hij benadert de markt op een volstrekt andere manier en dat is mooi om te zien. Ik blijf natuurlijk op de achtergrond betrokken, maar het voelt goed om het bedrijf zo over te dragen.”
Als wij Niels vragen wat de doelstellingen zijn antwoordt hij: “SODA wil op specifieke vakgebieden meer zaken behandelen. We horen vaak dat de oplossingen die we bedenken makkelijk zijn. Daarin schuilt de kracht. Hiervoor is wel veel kennis en kunde nodig. Het is niet eenvoudig om de kennis, het netwerk, de wetgeving en alle andere factoren zodanig op orde te hebben om goed aan te sluiten bij de vraag van opdrachtgevers. Mijn doel is om de SODA-oplossingen voor iedereen beschikbaar te maken en dan ook voor complexere toepassingen, zoals bijzondere vormen van verzekeringsfraude. Ik zou graag aan de slag gaan met bijvoorbeeld zorgfraude. Als we het civiel recht breder toepassen, dan worden politie, Justitie en andere schakels in de strafrechtketen ontlast, waardoor deze instanties complexere zaken kunnen aanpakken waarbij civielrecht tekortschiet. Zo dragen we allemaal bij aan een veilige en eerlijke samenleving.”
“SODA heeft niet de ambitie om als organisatie snel te groeien. Onze ambitie is om te groeien in het aantal benadeelden voor wie wij op kunnen komen. ”We werken nu met een bevlogen team van circa achttien collega’s. De betrokkenheid is groot en we werken als één team aan het gezamenlijke resultaat. Op het moment dat ik start als algemeen directeur komt er versterking bij. John van der Elst gaat als operationeel directeur de interne bedrijfsvoering optimaliseren en bewaken. Daarnaast gaat John het SODA-team coachen en ondersteunen. Met een schat aan ervaring en een frisse kijk op bedrijfsvoering is de komst van John een waardevolle aanvulling voor SODA. Binnenkort vertelt John zelf meer over zijn visie en inbreng bij SODA. Ik ben trots op de stappen die wij in het begin van 2024 al maken. Het belooft een mooi jaar te worden en wij zijn er helemaal klaar voor,” zegt Niels tot slot.